Da cumplots fictivs
Communicaziun a las medias dals 26 da settember 2016 (reacziun a l’artitgel «In postulat – ed ina resoluziun encunter quel» en La Quotdiana)
La Pro Svizra Rumantscha (PSR) è perplexa da la reacziun da la Pro Idioms e da la vieuta da Martin Candinas en connex cun il postulat Semadeni «Allegra, il rumantsch e talian duain viver». Il postulat pretenda curt e bain dal Cussegl federal da preparar in rapport che duai dar pled e fatg davart la promoziun da las linguas minoritaras en il chantun Grischun.
En la motivaziun dal postulat menziuna Silva Semadeni sfidas sco las fusiuns da vischnancas u l’acceptanza difficila dal rumantsch grischun sco puncts nuschaivels per la protecziun dal rumantsch. Ma la Pro Idioms interpretescha questa constataziun – che la dispita davart il rumantsch grischun saja nuschaivla per la pasch linguistica – para sco promoziun zuppada dal rumantsch grischun. Mintgin che legia il postulat sto dentant constatar ch’el na cuntegna nagina formulaziun che pretenda ina promoziun dal rumantsch grischun – ni avertamain ni «a la zuppada».
La resoluziun da la Pro Idioms encunter il postulat che s’engascha per il rumantsch ed il talian fa la parita d’esser ina chaussa da principi. Gia be ils dus pleds «rumantsch grischun» paran da provocar in mecanissem d’opposiziun. Bain vul ella sustegnair tut las «stentas per mantener la pasch linguistica», ma ella fa gist il cuntrari.
A medem temp sa senta Martin Candinas obligà da retrair ses sustegn per il postulat, malgrà ch’el ha sez suttascrit quel. Questa vieuta senza arguments fundads è curiusa e betg vardaivla per in politicher versà.
La Pro Svizra Rumantscha è conscienta ch’il rumantsch dovra ina promoziun effizienta ed è perquai engraziaivla a Silva Semadeni per ses postulat e ses engaschi a favur da las linguas minoritaras a Berna. La PSR appellescha a tut las Rumantschas e tut ils Rumantschs da salvar il saun giudizi e da sustegnair las stentas per la protecziun e la promoziun dal rumantsch.
La suprastanza da la Pro Svizra Rumantscha: Flurin Bundi, Annetta Zini, Clau Dermont, Jon Bischoff, Barbla Etter, Martin Cantieni
La restructuraziun da la Lia Rumantscha duai resguardar la realitad
Communicaziun a las medias dals 18 d’october 2016 (reacziun sin las propostas da restructuraziun da la Lia Rumantscha)
Per la radunanza da delegadas e delegads 2016 propona la suprastanza da la Lia Rumantscha d’iniziar ina restructuraziun da ses organs. Quella idea na persvada betg.
Sco consequenza a la dieta «LR19» propona la Lia Rumantscha (LR) trais variantas per ina restructuraziun interna. La Pro Svizra Rumantscha (PSR) – sco uniun betg affiliada a la LR – n’è betg cuntenta cun questa reacziun che para dad esser malponderada. Per l’ina ha quai da far cun l’intenziun sezza, per l’autra è la PSR persvasa ch’igl è necessari che la LR sa fatschentia l’emprim cun la strategia per ils proxims onns e pondereschia pir lura tge structura che serva il meglier a questas finamiras.
Las restructuraziuns preschentadas da la LR na promovan betg ina collavuraziun ed in sentiment d’unitad. Surtut la terza proposta cun l’idea da stritgar la participaziun da las organisaziuns tematicas sco la Giuventetgna Rumantscha (GiuRu), la Societad Retorumantscha (SRR), l’Agentura da Novitads Rumantschas (ANR) u l’Uniun per la Litteratura Rumantscha (ULR) è in svilup sbaglià, gia che quellas uniuns s’engaschan fermamain per il rumantsch en divers secturs. Ins survegn l’impressiun che la suprastanza da la LR haja prendì ina decisiun plitost sperta. Perquai preschenta la PSR ina quarta proposta che cuntegna ils suandants puncts impurtants:
- La suprastanza da la LR vegn augmentada a set sezs.
- La LR integrescha ina cumissiun cun la finamira da controllar las mesiras per la protecziun dal rumantsch.
- La radunanza da delegadas e delegads (RD) percunter vegn redimensiunada ed ha dapli responsabladad strategica envers la suprastanza. La RD sa cumpona vinavant da tut las uniuns affiliadas e quai da maniera che la cumposiziun correspunda a las relaziuns da la populaziun rumantscha actuala.
L’impurtant stuess esser che persunas motivadas ed interessadas per il rumantsch hajan la pussaivladad da pudair decider davart l’avegnir da la lingua e cultura. Cun exluder tschertas uniuns da la RD cuntansch’ins exact il cuntrari. Perquai fa la PSR ina nova proposta sco uniun independenta da la LR e supplitga la LR da preschentar quella a chaschun da la RD.
La proposta da la PSR sco document
La suprastanza da la Pro Svizra Rumantscha: Flurin Bundi, Annetta Zini, Barbla Etter, Jon Bischoff, Clau Dermont e Martin Cantieni